Zakład Historii XX w.
Historia
Powstanie Zakładu Historii XX wieku było końcowym ogniwem długiego łańcucha przemian struktury organizacyjnej Instytutu Historycznego. Zarządzenie ministra szkolnictwa wyższego z 1969 roku ustanawiało w miejsce istniejących dotąd katedr siedem zakładów, w tym Zakład Historii Najnowszej Powszechnej i Polski oraz Zakład Historii Powszechnej i Geografii Świata Współczesnego, natomiast w 1974 roku utworzono dodatkowo Zakład Historii Polski Ludowej.
Historyków zajmujących się XX stuleciem połączono w 1990 roku w ramach Zakładu Historii Najnowszej, przemianowanego następnie na Zakład Historii XX wieku. Jego pracami kierowali kolejno Marian Wojciechowski, Tomasz Wituch, zaś od 2003 roku Andrzej Chojnowski.
Badania nad dziejami XX stulecia rozwijały się ze oczywistych powodów powoli, podlegały też początkowo bardzo silnej presji ideologicznej ze strony władz komunistycznych. Dopiero w latach 60. zaczęły powstawać poważniejsze opracowania na temat życia politycznego na ziemiach polskich przed i po 1918 roku (seminarium Henryka Jabłońskiego).
Lata 70. i 80. przyniosły znaczne polepszenie poziomu naukowego publikacji, w Instytucie powstało też kilka wyraźnych specjalizacji badawczych. Badania nad dziejami politycznymi Drugiej Rzeczypospolitej prowadzili m.in. Andrzej Garlicki, Jerzy Holzer, Szymon Rudnicki, a następnie Andrzej Chojnowski i Tomasz Nałęcz, pojawiły się pierwsze prace na temat okresu II wojny światowej (Włodzimierz Borodziej). Aktywny ośrodek badań nad dziejami ruchu ludowego powstał wokół seminarium Józefa Ryszarda Szaflika. Historią powszechną w wymiarze europejskim zajmowali się m.in. Jerzy Holzer, Jerzy Borejsza i Tomasz Wituch, zaś w odniesieniu do innych kontynentów m.in. Andrzej Bartnicki. Ważną wizytówką Instytutu były badania nad dziejami Rosji i Słowiańszczyzny, prowadzone na seminarium Ludwika Bazylowa.
Przełom 1989 roku stworzył historiografii czasów najnowszych nowe perspektywy rozwoju. Umożliwiło to intensyfikację badań nad okresem II Rzeczypospolitej (Jerzy Kochanowski, Tomasz Nałęcz, Szymon Rudnicki), historią ruchu ludowego (Romuald Turkowski), dziejami państw europejskich (Andrzej Chojnowski, Jerzy Kochanowski, Piotr Majewski, Jerzy Tomaszewski, Tomasz Wituch), problematyką amerykańską (Krzysztof Michałek), a także podjęcie badań nad położeniem międzynarodowym Polski po 1945 roku i sprawą przesiedleń ludności na pograniczu polsko-niemieckim (Włodzimierz Borodziej). Najważniejszym efektem zmiany ustrojowej stało się poddanie analizie historycznej okresu Polski Ludowej – wpierw poprzez edycje źródeł (Andrzej Garlicki, Włodzimierz Borodziej, Jerzy Kochanowski), następnie opracowania monograficzne (seminarium Marcina Kuli).
Działalność
Prowadzone w Zakładzie Historii XX wieku badania są zróżnicowane tak w aspekcie tematycznym, jak i chronologicznym. Najwcześniejszego okresu dotyczą prace dr Michała Leśniewskiego, który zajmuje się historią południowego regionu Afryki i konfliktami kolonialnymi na przełomie XIX/XX stulecia.
Wiele uwagi przyciąga nadal okres pomiędzy I a II wojną światową. Aspekty europejskie tego okresu są przedmiotem zainteresowań dr hab. Piotra Majewskiego (Czechosłowacja, pogranicze czesko-niemieckie), dr hab. Pawła Skibińskiego (Hiszpania oraz historia kościoła), prof. Romualda Turkowskiego (agraryzm).
Duża część aktywności pracowników Zakładu skierowana jest w stronę rekonstrukcji czasów PRL. Okresem tym zajmują się dr hab. Marcin Zaremba (historia społeczna), dr hab. Tadeusz Rutkowski (funkcjonowanie środowisk naukowych).