Celem projektu jest zbadanie, jak funkcjonowała pamięć historyczna w społeczeństwie polskim w średniowieczu. Pamięć historyczną definiuję jako zbiór wyobrażeń o przeszłości oraz towarzyszący im system wartości. Interesują mnie późnośredniowieczne (XIV początek XVI w.) wyobrażenia na temat początków Polski (początków państwa polskiego, początków wspólnoty Polaków, początków chrześcijaństwa i początków królestwa w Polsce), a także – jak informacje na ten temat funkcjonowały w społeczeństwie i jak (oraz – kiedy) były przekazywane. Innymi słowy, interesować mnie będzie, CO wiedziano o początkach Polski, KTO miał tę wiedzę oraz, JAK wiedza ta się rozpowszechniała i funkcjonowała w społeczeństwie. Chciałbym m.in. pokazać mechanizmy służące podkreślaniu dawności określonych „instytucji” i miejsc (np. klasztorów, kościołów, miejsc pielgrzymkowych, np. Świętego Krzyża, a także rodów szlacheckich), przez wiązanie ich z początkami Polski. Analizie poddane więc zostaną m.in. późnośredniowieczne legendy klasztorne i legendy rodowe/herbowe. Ważna też będzie analiza przedmiotów, wiązanych z początkami Polski. Takimi, owianymi legendą początków kraju, „relikwiami” były m.in. polskie insygnia koronacyjne („korona Chrobrego” i Szczerbiec), tzw. miecz św. Piotra z katedry poznańskiej, jak również liczne „ślady” obecności św. Wojciecha w Polsce (np. „paliusz św. Wojciecha”, kamienie, na których odcisnęła się tzw. „stopa św. Wojciecha”). Zamierzam analizować bardzo różne typy źródeł: utwory historiograficzne, hagiograficzne, liturgiczne (m.in. sekwencje), oratorskie (kazania i mowy), zapiski prywatne, zeznania świadków procesu polsko-krzyżackiego z 1422/1423 r., a także źródła ikonograficzne. Niektóre z tych źródeł do tej pory w ogóle nie były przedmiotem zainteresowań historyków (zwłaszcza liturgiczne), a nawet nie zostało wydanych (np. późnośredniowieczne przeróbki żywotów św. Wojciecha, kazania). W badaniu chciałbym wykorzystać przede wszystkim metodę źródłoznawczą. Niezbędne będzie przeprowadzenie analizy wewnętrznej i zewnętrznej każdego ze źródeł. Teksty będą dla mnie nie tylko źródłem informacji o wiedzy poszczególnych autorów na temat początków Polski. Będą one równocześnie źródłem „samym w sobie”, np. informacje o kopiach poszczególnych utworów umożliwią badanie rozprzestrzeniania się informacji historycznych oraz badanie odbiorców - kręgów, do których docierały poszczególne teksty.
Projekt niniejszy, mam nadzieję, pomoże odpowiedzieć na pytanie o rolę historii w życiu ówczesnego społeczeństwa i znaczenie historii w kształtowaniu oraz podtrzymywaniu tożsamości wspólnoty.
Wynikiem grantu jest m.in. publikacja książki: P. Węcowski, Początki Polski w pamięci historycznej późnego średniowiecza, Kraków 2014.
Początki Polski w pamięci historycznej późnego średniowiecza na ziemiach polskich
Kierownik projektu:
Kontakt:
pwecowski@uw.edu.pl